स्थायी उपक्रम

ज.न.म. संस्थानाच्या शैक्षणिक उपक्रमांतर्गत श्रीक्षेत्र नाणीजधाम येथे जगद्गुरु नरेंद्राचार्यजी महाराज एज्युकेशनल इन्स्टिट्यूट (इंग्लीश मिडीयम) या नावाची पूर्णत: इंग्रजी माध्यमाची सीबीएससी बोर्डाची नर्सरी ते बारावी इंग्रजी माध्यम विनामूल्य शाळा सुरु आहे. अत्यंत दुर्गम व अविकसीत भागामध्ये ही शाळा सुरु आहे. शहरातील शाळांमध्ये असणाऱ्या सोईसुविधा आणि शिक्षणाचा दर्जा या ग्रामीण भागामध्ये संस्थानाने उपलब्ध करुन दिला आहे. समाजातील अत्यंत गोरगरीबांची तसेच सर्व जाती धर्मातील मुले ज्युनिअर के.जी. पासून बारावीपर्यंत या शाळेमधून विनामूल्य शिक्षण घेत आहेत. सध्या नर्सरी, ज्युनिअर के.जी. ते बारावी पर्यंतचे वर्ग सुरु आहेत. अकरावी पासून विज्ञान आणि वाणिज्य असे दोन वर्ग सुरु असुन दरवर्षी एक-एक इयत्ता वर्ग नैसर्गिक वाढ या नियमाने वाढत आहे.

सध्या ४६२ विद्यार्थी-विद्यार्थीनी या शाळेत शिक्षण घेत आहेत. या शाळेमध्ये इंग्लिश माध्यमाचे शिक्षण घेता घेता भारतीय संस्कृतीचे आदर्श संस्कार या मुलांना शिकवले जातात त्याचबरोबर क्रीडा कला संगीत व्यक्तिमत्व विकास इत्यादी अनेक गोष्टींचे विनामूल्य शिक्षण दिले जाते. येथे इतके विनामूल्य शिक्षण दिले जाते की प्रत्येक विद्यार्थ्याची शैक्षणिक बोर्डाची फी सुद्धा स्वतः संस्था भरते. विद्यार्थ्यांना दुपारचे विनामूल्य भोजन हा सुद्धा संस्थानाचा उपक्रम आहे.

भारतीय संस्कृतीचे आणि वैदिक संस्कृतीचे जतन व्हावे या उद्देशाने जगद्गुरू नरेंद्राचार्य महाराज संस्थान संचालित आद्य जगद्गुरू रामानंदाचार्य वेदपाठ शाळा, श्रीक्षेत्र नाणीजधाम या ठिकाणी सुरु आहे. ही पाठशाळा कवी कुलगुरू कालीदास संस्कृत विश्वविद्यालय रामटेक, नागपूर यांच्या शासनमान्य युनिव्हर्सिटी अंतर्गत सन २०१० पासून श्रीक्षेत्र नाणीजधाम येथे सुरु आहे. या वेदपाठशाळेत १० वी पास विद्यार्थ्याना प्रवेश दिला जातो. येथे हाय्यर डिप्लोमा इन पौरोहित्य असा २ वर्षांचा अभासक्रम चालू असून गेली १२ वर्षांची प्रगती पाहता “उत्कृष्ट वेदपाठशाळा” पुरस्कार देवून विश्वविद्यालयाकडून गुण गौरव करण्यात आला आहे.

वेद आणि पौराहित्य या विषयाचे सांगोपांग ज्ञान या वेदपाठशाळेत समाजातील सर्व जातीतील विद्यार्थ्याना विनामुल्य दिले जाते. या १२ वर्षातील सर्व उत्तीर्ण विद्यार्थी उत्तम पौराहित्य करून स्वयं रोजगार करत आहेत. समाजामध्ये संस्कृती जतन करण्याचे कार्य या वेदपाठशाळेकडून सुरु आहे. या वेदपाठशाळेत प्रवेश मिळालेल्या विद्यार्थ्याना वसतिगृह, भोजन, गणवेश, शालेय पाठ्यपुस्तके, औषधपाणी तसेच युनिव्हर्सिटीची फी इत्यादी सुविधा संस्थानाच्या वतीने विनामुल्य पुरविल्या जातात.

ज.न.म. संस्थानाचे श्रीक्षेत्र नाणीजधाम हे मुख्य पीठ असून, गोवा, मराठवाडा, मुंबई, पुणे, नाशिक, शेगांव (बुलढाणा), नागपूर, तेलंगणा, ओंकारेश्वर (मध्यप्रदेश) याठिकाणी उपपीठे आहेत. या उपपीठांवर दररोज हजारोंच्या संख्येने भाविक भेट देत असतात. दोन्ही वेळेला आलेल्या भाविकांच्या भोजनाची सेवा संस्थानातर्फे विनामूल्य केली जाते. "समर्थ सदगुरु काडसिद्धेश्वर महाराज प्रसादालय" या नावानी सर्व पिठांवर मोफत अन्नछत्रालय सुरु आहे. अन्नछत्रालयाची प्रशस्त इमारत, अत्यंत शुद्ध व सात्विक आहार, स्वच्छता, टापटीपपणा, दोन्ही वेळचे पोटभर भोजन यामुळे त्या-त्या परिसरात या सेवेचे कौतुक होत असते.

ज.न.म. संस्थानाच्या श्रीक्षेत्र नाणीजधाम या मुख्य पीठांमध्ये येणाऱ्या यात्रेकरुंना निवासाची सोय संस्थानाने करुन दिलेली आहे. अनेक धर्मशाळा असून त्यामध्ये निवासाची सोय विनामूल्य आहे. तर १५७ खोल्यांचे यात्रीनिवास असून यामध्ये ऍटॅच संडास, बाथरुमची सोय आहे. येणाऱ्या यात्रेकरुंच्या सोईंसाठी आणखीन काही खोल्यांचे काम संस्थानाने हाती घेतलेले आहे. संस्थानाने यात्रेकरूंच्या सोयी करिता ८८० बंकर बेड असणाऱ्या भवनची सोय केलेली आहे. यामध्ये संडास व बाथरूमची देखील सोय आहे.

या श्रीक्षेत्री येणाऱ्या यात्रेकरुंना मोठ्या प्रमाणात सार्वजनिक संडास बाथरुमची सोय उपलब्ध करुन दिलेली आहे. संस्थानाने इतर उपपीठांवर देखील यात्रेकरूंच्या सोयीकरिता धर्मशाळेची व यात्री निवासाची व्यवस्था केलेली आहे.

भाविकांनी, यात्रीनिवास मधील रूम बुकिंगकरीता खालील लिंकवर क्लिक करून संस्थानाचा डोनर एपिके डाऊनलोड करुन घ्यावा !

डोनर / Donar application

विश्वशांती साठी यज्ञ

श्रीक्षेत्र नाणीजधाम या मुख्य पीठामध्ये तसेच मराठवाडा पीठ, गोवा पीठ आणि मुंबई पीठ या ठिकाणी संपूर्ण विश्वाच्या कल्याणाकरीता दर दोन महिन्यांनी विश्वशांती यज्ञांचे आयोजन केले जाते. विश्वामध्ये स्थैर्य नांदो, शांती प्रस्थापित व्होवो या करीता या श्रीक्षेत्री येणारे लाखो उपासक परमात्म्याची उपासना करुन त्याच्याकडे विश्वकल्याणाची इच्छा व्यक्त करतात.

पीठांची निर्मिती

अध्यात्मिक मार्गातून जनसेवा करण्यासाठी श्रीक्षेत्र नाणीज या मुख्य पीठाची तर गोवा, मराठवाडा, मुंबई, पुणे, नाशिक, शेगांव (बुलढाणा), नागपूर, तेलंगणा, ओमकारेश्वर (मध्यप्रदेश) अशी अध्यात्मिक उपपीठांची निर्मिती केलेली असून या पीठांमार्फत अध्यात्मिक व धार्मिक ज्ञान दिले जाते. साधारणत: दर दोन महिन्यांनी वारी उत्सव आयोजित केला जातो. या वारी उत्सवाला सुमारे दिड ते दोन लाख भाविकांची उपस्थिती असते. या वारी उत्सवातून धर्म, अध्यात्म, संस्कृती, एकात्मता, मानवता या विषयांवर प्रबोधन केले जाते. सर्व जातीधर्माचे लोक या कार्यक्रमात अत्यंत जिव्हाळ्याने सक्रिय सहभागी झालेले असतात.

साप्ताहिक संतसंग

संतसंग म्हणजे जेथे सत्याचे ज्ञान देणाऱ्या घेणाऱ्यांची दाटी होते अशा सज्जन लोकांचा मेळावा म्हणजे संतसंग होय. संतसंगातून अध्यात्मिक, धार्मिक व सांस्कृतिक ज्ञान मिळते. सद्गुरूंचे गुणगान गावे, सद्गुरूंकडून ज्ञानामृत ऐकावे व त्यातील मर्म जाणून आपले आचरण ठेवावे. संतसंगामुळे आपला बौद्धिक विकास होतो. याकरिता गोवोगावी साप्ताहिक संतसंग केले जातात.

अनुग्रह, साधक व उपासक दीक्षा

या पीठाची गुरुशिष्य परंपरा अखंडीत राहण्यासाठी दर महिन्याला अनुग्रह, साधक व उपासक दीक्षा दिली जाते. या पीठाचे काही लाखोंच्या घरात शिष्य, उपासक व साधक आहेत. या संप्रदायात शिष्य, साधक, उपासक, भक्त व हितचिंतक मिळून काही कोटीमध्ये संप्रदाय आहे. या संप्रदायाचे संस्थापक आदरणीय जगद्गुरु रामानंदाचार्य श्री स्वामी नरेंद्राचार्यजी महाराज आहेत.

कुंभमेळा

दर १२ वर्षांनी होणाऱ्या कुंभमेळ्यामध्ये विश्वशांती प्राप्त होण्याकरिता संस्थानाच्या वतीने साधुसंत, महंत व भाविकांकरिता मोफत अन्नदान, मोफत आरोग्य तपासणी शिबीर याचे आयोजन केले जाते. साधुसंतांची सेवा, साधुसंमेलन आयोजित केले जाते. कुंभमेळ्यात मोठ्याप्रमाणात स्वच्छता अभियान राबविले जाते. जगद्गुरू नरेंद्राचार्यजी महाराज एक प्रमुख हिंदूधर्मगुरु असल्याने कुंभमेळ्यामध्ये त्यांच्या अध्यक्षतेखाली अध्यात्मिक, सांस्कृतिक, धार्मिक कार्यक्रम संपन्न होत असतात.

आध्यात्मिक ग्रंथसंपदा

धार्मिक, अध्यात्मिक, सांस्कृतिक जनजागरण करण्याकरीता आदरणीय जगद्गुरू नरेद्राचार्यजी महाराज स्वत: ‘धर्मक्षेत्र नाणीजधाम’ या नावाचे मासिक लिहितात. याशिवाय ‘मुक्तीचे राजमार्ग, जीवनयात्रा, स्वधर्मदीप आणि भजनमाला, जीवनरहस्य, आत्मानंदाच्या शोधात, गृहस्थीने कसे वागावे? अमृतवाणी, ब्रह्मस्फुरण, जागा हो हिंदू बांधवा, भेद अंधश्रद्धेचा, बालामृत, प्रवचन सिंधू भाग १ व २, धर्मसंस्कार इ. पुस्तके स्वत: जगद्गुरुश्रींनी लिहिलेली असून त्यामार्फत अध्यात्म, विज्ञान, धर्म, संस्कृती आणि व्यवहारीक जग यावर प्रकाश टाकला आहे.

1) ज.न.म. संस्थानाच्या शैक्षणिक उपक्रमांतर्गत श्रीक्षेत्र नाणीजधाम येथे जगद्गुरु नरेंद्राचार्यजी महाराज एज्युकेशनल इन्स्टिट्यूट (इंग्लीश मिडीयम) या नावाची पूर्णत: इंग्रजी माध्यमाची सीबीएससी बोर्डाची नर्सरी ते बारावी इंग्रजी माध्यम विनामूल्य शाळा सुरु आहे.

2) गरीब व गरजू शालेय मुलांना लाखो वह्यांचे दरवर्षी विनामूल्य वाटप केले आहे. आतापर्यंत काही लाख वह्यांचे वाटप केलेले आहे.

3) गरीब व गरजू शालेय मुलांना गणवेषांचे दरवर्षी विनामूल्य वाटप केले जाते. आतापर्यंत मोठ्या प्रमाणात वाटप केलेले आहे.

4) ज.न.म. संस्थानाच्या दत्तकपालक योजने अंतर्गत आतापर्यंत हजारोंच्या संख्येने शालेय मुलांना शिक्षणासाठी दत्तक घेवून त्यांचा शिक्षणाचा खर्च संस्थानातर्फे केला आहे. सदरच्या मुलांना त्यांच्या शाळेमार्फत दत्तकपालक योजनेची रक्कम संस्थान सुपूर्द केली आहे .

5) संस्थानातर्फे अतिदुर्गम भागात विनामूल्य बालवाड्या (बालांगणे) चालविल्या जात होत्या.

6) मुकबधीर मुलांच्या शाळेला ज.न.म. संस्थानतर्फे दरवर्षी अनुदान दिले जाते.

7) संस्थानातर्फे हजारो गरजू व गरीब विद्यार्थ्याना तसेच ग्रामीण व आदिवासी भागातील शाळांना संगणकीय शिक्षण देण्यासाठी संगणकाचे मोफत वितरण केले जाते.

8) ग्रामिक व आदिवासी शाळांना शालेय वस्तूचे मोफत वाटप केले जाते.

9) विविध शैक्षणिक संस्थाना आर्थिक मदत केले जाते.

1) दरवर्षी गरीब, गरजू रुग्णांसाठी मोफत आरोग्य शिबीरे घेतली जातात. हजारोंच्या संख्येने या शिबीरांचा लाभ रुग्ण घेत असतात.

२) जिल्ह्या-जिल्ह्यांना रक्तदान शिबीरे आयोजित केली जातात. या शिबीरातून जमा होणारे रक्त शासकिय रक्तपेढ्यांना दिले जाते. वेळोवेळी झालेल्या रक्तदान शिबीरातून आतापर्यंत लाखो बाटल्यांचे रक्तदान शासनाकडे करण्यात आलेले आहे.

3) नेत्रदान या उपक्रमांतर्गत आतापर्यंत हजारो लोकांनी मृत्यूनंतर नेत्रदान करण्यासाठी प्रतिज्ञापत्र लिहून दिले आहे.

4) गरीब, गरजू रुग्णांना ऑपरेशनसाठी आर्थिक मदत केली जाते. श्रवणयंत्र, कुबड्या, कृत्रिम अवयव, अपंगांना तीन चाकी सायकलींचे वाटप इ. अनेक गोष्टी रुग्णांसाठी या संस्थानातर्फे विनामूल्य केल्या जात आहेत.

५) देहदान या उपक्रमांतर्गत मरणोत्तर देहदानाकरिता ५६५३७ दात्यांनी नोंदणी केलेली असून आजपर्यंत ३६ मरणोत्तर देह त्यांच्या नातेवाईक यांनी समाजाच्या सेवेसाठी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय यांना सुपूर्द केले आहे.

६) २०२० - २०२१ मध्ये देशात पसरलेल्या कोविड १९ आपत्तीप्रसंगी संस्थाना तर्फे रुग्णवाहिका व वैद्यकिय सुविधा पुरविण्यात आल्या.

७) २०२० - २०२१ मध्ये देशात पसरलेल्या कोविड १९ आपत्तीप्रसंगी संस्थाना तर्फे दिनांक १ एप्रिल २०२० रोजी मा. मुख्यमंत्री सहायता निधी करिता ५० लाख रुपयाची आर्थिक मदत करण्यात आली.

८) २०२० - २०२१ मध्ये देशात पसरलेल्या कोविड १९ आपत्तीप्रसंगी संस्थाना तर्फे दिनांक ३० एप्रिल २०२० रोजी मा. पंतप्रधान सहायता निधी करिता ५२ लाख रुपयाची आर्थिक मदत करण्यात आली.

९) २०२० - २०२१ मध्ये देशात पसरलेल्या कोविड १९ आपत्तीप्रसंगी संस्थाना तर्फे रत्नागिरी जिल्हा पोलीस सहायता निधी करिता २० लाख रुपयाची आर्थिक मदत करण्यात आली.

१०) विविध ठिकाणी कोरोनाग्रस्त भागात कोविड सेंटर उभारले तसेच सार्वजनिक ठिकाणी सॅनिटायझर व सॅनिटायझर मशीन, मास्क, हंड्ग्लोज इत्यादी साहित्यांचे मोफत वाटप करण्यात आले.

११) २०२२ मध्ये महाराष्ट्रात उदभवलेल्या महापुराच्या वेळी पूरग्रस्त भागात वैद्यकिय कॅम्प आयोजित करून वैद्यकिय सुविधा पुरविण्यात आल्या.

भूकंप, पूर, दुष्काळ, वादळ इ. नैसर्गिक प्रकोपाच्या वेळी ज.न.म. संस्थानातर्फे कपडालत्ता, आर्थिक सहाय्य, औषधोपचार, भांडी-कुंडी, धान्य, जेवणखाण, इ. प्रकारे आपत्ग्रस्तांना मदत केली जाते. भूज- गुजरात, भूकंपाच्या वेळी संस्थानातर्फे मदत करण्यात आली. त्सुनामी लाटांच्या वेळी तसेच महाराष्ट्रात २६ जुलैला आलेला महापूर, गोव्यात आलेला महापूर, कोकणामध्ये आलेला महापूर यामध्ये संस्थानातर्फे मोठ्या प्रमाणात मदत करण्यात आली. सन २०१३ मध्ये महाराष्ट्रात दुष्काळग्रस्त परिस्थिती निर्माण झाली आहे. मुक्या जनावरांना अन्नपाणी मिळेनासे झाले होते, अशा आपत्कालीन परिस्थितीत हजारो टन चारा जनावरांच्या छावणींना पुरविण्यात आलेला आहे. तसेच दुष्काळग्रस्तांच्या मदतीसाठी मुख्यमंत्री फंडाला ५० लाख रुपये देण्यात आलेले आहेत.

कोविड १९ महामारी काळात गरीब व निराधार कुटुंबियांना अन्नध्यान्य व जीवनाश्यक वस्तूंचे मोफत वितरण करण्यात आले.

२०२१ मध्ये महाराष्ट्रात आलेल्या महापुराच्या वेळी पूरग्रस्त भागातील कुटुंबियांना अन्नध्यान्य, कपडालत्ता, भांडी व जीवनाश्यक वस्तूंचे वितरण करण्यात आले तसेच त्या परिस्थितीत हजारो टन चारा जनावरांच्या छावणींना देखील पुरविण्यात आलेला आहे.

२२ जुलै २०२१ मध्ये महाड, पोलादपूर जि. रायगड येथे महापूर व दरड कोसळने या आपत्ती प्रसंगी स्वच्छता मोहीम, अन्नधान्य व जीवनावश्यक वस्तूंचे वाटप, वैद्यकिय मदत अशा अनेक सुविधा संस्थाना तर्फे पुरविण्यात आल्या. संस्थानाच्या या सामाजिक कार्याची दखल घेवून १५ ऑगस्ट २०२१ रोजी जिल्हाधिकारी रायगड यांच्या वतीने मा. पालकमंत्री आदितीताई तटकरे यांच्या हस्ते सन्मानपत्र देवून संस्थानाचा गौरव करण्यात आला.

कृषी उपक्रमांतर्गत शेतकर्यांना सुधारीत तंत्रज्ञानाची माहिती होण्यासाठी ज.न.म. संस्थानतर्फे कृषी शिबीरांचे आयोजन करण्यात येते. शेतकर्यांना बि-बियाणे वाटप करण्यात आलेले आहे. याशिवाय शेतीची वेगवेगळी अवजारे मोठ्या प्रमाणात शेतकर्यांना पुरविण्यात आलेली आहेत. कृषी उपक्रमांतर्गत विविध ठिकाणी पाणी अडवा, पाणी जिरवा या योजने अंतर्गत बंधारे बांधले जातात. तसेच शेततळे बांधून दिले जातात.

समाजातील उपेक्षीत आबालवृद्धांचे या आश्रमाच्या माध्यमातून ज.न.म. संस्थान लालन-पालन करते. सन २००० पासून निराधार व्यक्तींना संस्थानाने आधार दिलेला आहे. मुख्य पीठ नाणीजधाम येथे त्यांच्यासाठी स्वतंत्र इमारत बांधून त्यांचे जेवणखाण, निवास, कपडालत्ता, औषधपाणी अशा जीवनावश्यक सर्व गोष्टी संस्थान त्यांना विनामूल्य पुरवत आहे. या निराश्रीत व्यक्तींची संपूर्ण सोय पूर्णत: विनामूल्य आहे.

1) समाजातील वेगवेगळ्या क्षेत्रात कार्य करणार्या मान्यवरांचे आदरातिथ्य करुन त्यांना विशेष पदवी देवून गौरविले जाते. भारतरत्न, गानकोकीळा श्रीमती लता मंगेशकर यांना महामहीम उपराष्ट्रपती भैरवतसिंह शेखावत यांच्या हस्ते जीवनगौरव पुरस्कार देवून ज.न.म. संस्थानाने त्यांचा सन्मान केला आहे. भारतीय इतिहासाचार्य श्रीमान बाबासाहेब पुरंदरे यांनाही जीवनगौरव पुरस्कार देवून सन्मानित करण्यात आले आहे.

2) गरीब, गरजू व्यक्तींचे विवाह विनामूल्य संस्थानातर्फे करुन दिले जातात.

3) बेवारस मृत व्यक्तींचे अंतिम संस्कारासाठी येणारा खर्च संस्थानातर्फे दिला जातो.

4) धर्मांतर झालेल्या व्यक्तींना पुन:श्च आपल्या स्वधर्मात यायचे असल्यास शास्त्रानुसार त्याला विधीवत पुनर्स्थापित केले जाते. आतापर्यंत दिड लाखाहून अधिक कुटुंबियांनी त्याचा लाभ घेतला असून त्यांचे रोटीबेटी व्यवहार सुरु करून देण्यात येत आहे.

1) समाजाशी निगडीत असणार्या वेगवेगळ्या विषयांवर व भारतीय संस्कृतीचे जतन करण्याकरिता प्रबोधनांच्या माध्यमातून व्यापक जनजागरण केले जाते. भारतातील अनेक राज्यांमध्ये हे प्रबोधनांचे कार्यक्रम घडवून आणले जातात. वर्षातून किमान २०० जिल्ह्यांना हे कार्यक्रम केले जातात. असे कार्यक्रम अनेक वर्षापासून चालू आहेत.

2) भारतातील अनेक खेड्यांमध्ये मन:शांती केंद्रे (सेवाकेंद्रे) सुरु असून या केंद्रामार्फत दर आठवड्याला संतसंगाच्या माध्यमातून मन:शांती संवर्धित करण्याचा प्रयत्न सुरु आहे.

या उपक्रमांतर्गत आतापर्यंत कोट्यावधी लोकांना अंधश्रद्धेच्या गर्तेतून बाहेर काढण्यात आले आहे. १९८९ सालापासून या उपक्रमावर कार्य केले जात आहे. अध्यात्मिक प्रबोधनाद्वारे जनजागरण करुन अनिष्ट रूढी परंपरा, अंधश्रद्धेच्या आहारी गेलेल्या लोकांना अध्यात्म, विज्ञान व व्यवहार यांची सांगड घालून कसे जगावे हे शिकविले जात आहे.

या उपक्रमांतर्गत १९८९ सालापासून कार्य सुरु आहे. दारू व इतर व्यसनाच्या आहारी गेलेल्या लाखो व्यक्तींना विनामूल्य प्रबोधनाच्याद्वारे व्यसनापासून दूर करण्यात आलेले आहे. जगद्गुरूश्री दरमहा असे व्यसनमुक्ती मार्गदर्शन कार्यक्रम श्रीक्षेत्री घेत असतात.

हुंडा देणार नाही, घेणार नाही अशाप्रकारचे जनजागरण व्यापक प्रमाणात करुन हुंडा निर्मूलनाच्या कार्यात सक्रीय सहभाग संस्थानाने नोंदवलेला आहे. या उपक्रमांतर्गत आतापर्यंत अनेक सामुदायिक विवाह सोहळे संस्थानतर्फे घेण्यात आलेले आहेत.

या उपक्रमांतर्गत गोरगरीब, निराधार महिलांना शिलाई मशिनचे विनामूल्य वाटप करण्यात येते. आतापर्यंत ७५०५ शिलाई मशिनचे वाटप करण्यात आले आहे.

दुर्बल घटक मदत उपक्रमांतर्गत ज.न.म. संस्थान दरवर्षी विनामूल्य घरघंट्यांचे वाटप करते. समाजातील गोरगरीब कुटूंबांना उदरनिर्वाहाचे साधन प्राप्त व्हावे याकरता हा उपक्रम राबविला जातो. या उपक्रमांतर्गत आतापर्यंत २५०० दरम्याने घरघंट्या वाटप झालेल्या आहेत.

गरीब, गरजू कुटूंबांना पस्तीस ते चाळीस हजार किंमतीची गाय किंवा पासष्ट ते सत्तर हजार किंमतीची दुभती म्हैस विनामूल्य दिली जाते. तिचे दूध विकून त्या कुटूंबाने आपला उदरनिर्वाह करावा, या हेतूने दुभत्या गाई तसेच म्हशी दिल्या जातात. आतापर्यंत अशा वाटप केलेल्या गाईंची व म्हशींची संख्या १००० ते १५०० आहे.

गरीब, अल्प भूधारक शेतकर्यांना उत्पन्नाचे साधन म्हणून शेळ्या, मेंढ्या यांचे दरवर्षी विनामूल्य वाटप केले जाते. आतापर्यंत ३००० ते ४००० शेळ्या, मेंढ्यांचे वाटप करण्यात आलेले आहे.

दारिद्रय रेषेखालील कुटूंबांना उदरनिर्वाहाच्या साधनांसाठी पिठाची चक्की घालून देण्यात येते. आतापर्यंत २० ते २५ पिठाच्या चक्क्या घालून देण्यात आलेल्या आहेत. याशिवाय मच्छिमार बांधवांना माशांची जाळी, अंध, अपंगांना एस.टी.डी. बूथ घालून देण्यात आलेले आहेत.

या उपक्रमांतर्गत पाणी अडवा, पाणी जिरवा करीता महाराष्ट्रात प्रत्येक तालुक्यात ज.न.म. संस्थानाच्या वतीने कच्चे वनराई बंधारे दरवर्षी बांधण्यात येतात आणि पावसाचे पाणी जमिनीमध्ये जिरवण्याचे काम केले जाते. आतापर्यंत सुमारे १५०० ते २००० बंधारे बांधण्यात आलेले आहेत.

दरवर्षी सेवाकेंद्रांमार्फत वृक्ष लागवड केली जाते. आतापर्यंत काही लाख वृक्षांची लागवड करण्यात आलेली आहे. तसेच संप्रदायातर्फे ग्रामस्वच्छता अभियान राबवून स्वच्छतेचे महत्त्व समाजाला पटवून देण्याचे काम केले जाते. दरवर्षी हजारो गावांमध्ये ग्रामस्वच्छता अभियान राबविले जाते.